Kontrakt terminowy to umowa, w której jedna strona zobowiązuje się do zakupu a druga sprzedaży, w określonym terminie, uzgodnionej z góry cenie i liczbie, instrumentów bazowych. Kontrakty obejmują różne instrumenty finansowe: m.in. akcje, obligacje, indeksy giełdowe, pary walutowe, towary.

Co to jest kontrakt terminowy?

Kontrakt terminowy jest umową transakcji, w której strony obligują się do sprzedaży i kupna np. akcji. Kontrakty terminowe stosowane są głównie do zabezpieczania ryzyka wynikającego z faktu posiadania instrumentu bazowego.

W chwili zawiązywania kontraktu ustalone są trzy wielkości:

• wielkość transakcji tj. liczba jednostek sprzedawanych lub kupowanych,
• data, w której ma dojść do zakupu (sprzedaży),
• cena kontraktu, czyli cena, po jakiej ma być dokonana transakcja.

Kontrakty terminowe zaliczane są do instrumentów pochodnych, zwanych derywatywami. Oznacza to, że ich wartość uzależniona jest od instrumentu bazowego – w zależności od tego, jak będzie rosła (lub spadała) jego cena rynkowa, to zyskiwał lub tracił będzie kupujący lub sprzedający. Zatem obie strony transakcji ponoszą takie samo ryzyko związane z umową.

Rodzaje transakcji terminowych

Ze względu na zapisy w kontrakcie, transakcje terminowe dzielimy na dwie grupy:

• bezwarunkowe,
• warunkowe.

W przypadku tych pierwszych – strony kontraktu muszą bezwarunkowo wykonać postanowienia umowy. Transakcje warunkowe natomiast pozostawiają możliwość odstąpienia od umowy albo wprowadzenia do niej zmian.

Choć przedstawiona definicja kontraktu terminowego wydaje się nadspodziewanie prosta, to jest ona prawdziwa i wyczerpująca. Odnosząc ją do codziennego życia, można ją porównać do sytuacji, kiedy sąsiedzi dogadują się, że jeden odkupi od drugiego za pół roku 10 kg jabłek. Co istotne – cenę transakcji ustalają w chwili zawierania umowy.

Jeżeli ich kontrakt będzie bezwarunkowy – do transakcji dojść musi, niezależnie od tego, jaka np. będzie cena rynkowa tej samej odmiany jabłek za 6 miesięcy. W przypadku transakcji warunkowej, z transakcji można się wycofać albo ją negocjować – szczegółowe warunki powinny znaleźć się w kontrakcie.

Co to są kontrakty futures?

Na rynku finansowym funkcjonują dwa rodzaje kontraktów terminowych: futures i forward. Kontrakt futures, w formie, jaką znamy obecnie, pojawił się w latach 70. ubiegłego wieku. Początkowo kontrakty futures funkcjonowały na stopy procentowe, później pojawiły się na akcje.

Kontrakty futures zalicza się je do kontraktów standaryzowanych, tzn. ich warunki dyktuje giełda, będąca miejscem, gdzie transakcje futures się zawiera.

Co to są kontrakty forward?

Historia kontraktów forward sięga bardzo odległych czasów, w źródłach można spotkać odwołania do średniowiecza i umów między rolnikami a handlarzami. Sama idea kontraktów forward jest taka sama jak futures – strony umawiają się na transakcję w określonej z góry cenie, wielkości i terminie.

Różnice pomiędzy kontraktami futures a forward są dwie:

1. Kontrakty futures kupuje się na giełdzie, a forward są zawierane osobiście pomiędzy stronami.
2. W przypadku kontraktów futures warunki umowy są z góry narzucone, a kontrakty forward cechuje tailor-made (z ang. szyte na miarę), czyli możliwość swobodnej negocjacji zapisów.

W odniesieniu do kontraktów forward można spotkać się z pojęciem OTC (ang. over the counter), co oznacza rynek pozagiełdowy, ponieważ w ich zawieraniu nie pośredniczy giełda.

Pozycja długa i krótka w kontraktach terminowych

Na wstępie warto wiedzieć, że choć w stosunku do transakcji terminowych, mówi się o „sprzedawcy" i „kupującym", to nie powinno się tych nazw rozumieć dosłownie. Kontrakt zobowiązuje (w przyszłości) jedną ze stron do zbycia, a drugą do nabycia przedmiotu umowy. Tym samym strony „rezerwują" sobie miejsce (pozycję) w „kolejce".

Dlatego też na branżowych portalach można spotkać się z terminami:

• zajmujący krótką pozycję w kontrakcie terminowym – w odniesieniu do sprzedającego,
• zajmujący długą pozycję w kontrakcie terminowym – w stosunku do kupującego.

Zatem obie strony tak naprawdę są inwestorami. Jeden z nich spodziewa się spadku wartości przedmiotu kontraktu i otwiera pozycję krótką. Drugi przewiduje wzrosty i otwiera pozycję długą. Niemożliwe jest bycie jednocześnie na pozycji krótkiej i długiej w tym samym kontrakcie.

Kontrakty terminowe na GPW

Jak już wyżej wspomniano, kontrakty terminowe typu futures kupuje się i sprzedaje na giełdzie, pośrednikiem transakcji może być biuro maklerskie albo broker. Na GPW w Warszawie, jako instrumenty bazowe dostępne są akcje spółek, indeksy (WIG20 i mWIG40), pary walutowe, stopy procentowe i obligacje .** Kurs kontraktu podawany jest w punktach, a cenę ustala się za pomocą mnożnika.**

Na GPW kontrakty terminowe notuje się w czterech seriach:

• H – marzec,
• M – czerwiec,
• U – wrzesień,
• Z – grudzień.

Kontrakty terminowe – oznaczenia

W notowaniach używa się skróconych nazw kontraktów, których struktura wygląda przykładowo: FW20U2020.

• F – ta litera oznacza, że instrument to kontrakt terminowy,
• W20 – skrót nazwy instrumentu bazowego,
• U – oznaczenie miesiąca wykonania,
• pierwsza 20 – ostatnie dwie cyfry roku wykonania,
• druga 20 – wartość mnożnika.

Miesiąc i rok wykonania to termin, w którym inwestor zobowiązuje się sprzedać lub kupić instrument. Zatem w przedstawionym przykładzie mamy do czynienia z kontraktem terminowym na indeks WIG20, miesiąc wykonania przypada na wrzesień 2020, a mnożnikiem jest 20.

Depozyty zabezpieczające kontrakty terminowe

Warunkiem zawarcia kontraktu terminowego na GPW jest wniesienie przez inwestora dwóch rodzajów depozytów zabezpieczających :

• wstępnego,
• właściwego.

Wysokość depozytu wstępnego określa dom maklerski prowadzący konto inwestora, a wielkość depozytu właściwego reguluje KDPW (Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych).

Kontrakty terminowe walutowe

Jako że temat kontraktów na waluty interesuje wielu inwestorów, warto poświęcić mu oddzielny akapit.

Kontrakty na waluty są umowami zawartymi pomiędzy kupującymi i sprzedającymi zobowiązującymi strony do dokonania kupna (sprzedaży) określonej waluty w ustalonym terminie i po określonej cenie. Taka umowa zabezpiecza przed ryzykiem związanym z przewalutowaniem.

Kontrakty terminowe na pary walutowe

Na GPW można handlować kontraktami terminowymi na następujące pary walutowe:

• USD/PLN,
• EUR/PLN,
• CHF/PLN,
• GBP/USD,
• EUR/GBP,
• i kilka innych, mniej popularnych.

Jeden kontrakt opiewa na 1 000 jednostek waluty, jednakże nie trzeba mieć kapitału wartości rzeczonych 1 000 jednostek. To dzięki dźwigni finansowej, czyli możliwości obracania instrumentami o większej wartości niż zainwestowane w nie środki.